De rechtbank overwoog het volgende:

“2.5 Artikel 132, tweede lid, van het Reglement rijbewijzen luidt als volgt: ‘Indien betrokkene niet op de vastgestelde tijd en plaats aanwezig is, worden zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk binnen vier weken na ontvangst van het afwezigheidsbericht tijd en plaats waarop betrokkene de hem opgelegde educatieve maatregelen dient te ondergaan, door het CBR opnieuw vastgesteld, tenzij naar het oordeel van het CBR geen sprake is van een geldige reden van verhindering.’

2.6 Ter zitting heeft eiseres -zakelijk weergegeven- het volgende verklaard. Op de dag dat het voorgesprek zou plaatsvinden -3 januari 2012- was de hele dag sprake van uitermate slecht weer waarvoor door het KNMI code oranje was afgegeven. Zij is rond half elf in de ochtend van huis vertrokken richting de bushalte bij het [naam]. Daar aangekomen heeft zij enige tijd staan wachten, maar de bus die zij moest hebben kwam niet. Toen de tijd begon te dringen, heeft zij een kennis gebeld die haar met de auto alsnog naar de [adres] heeft gebracht. Eiseres was 10 tot 12 minuten na twaalven aanwezig op genoemde locatie. Daar bleek dat de persoon met wie eiseres het voorgesprek zou voeren al was vertrokken. Onverrichter zake is zij vervolgens huiswaarts gekeerd. Wel heeft zij zich kort nadien telefonisch in verbinding gesteld met verweerder om aan te geven wat er was gebeurd, maar zij vond bij de medewerker die haar te woord stond geen luisterend oor. Op 11 januari 2012 is eiseres naar de eerste cursusdag gegaan. Zij mocht evenwel niet deelnemen aan de cursus omdat het voorgesprek niet had plaatsgevonden. Wel bleek de docent van de cursus van 11 januari 2012 dezelfde persoon te zijn als degene waarmee eiseres het voorgesprek zou hebben op 3 januari 2012. De docent gaf aan dat zij snel na 12.00 uur van het adres waar het voorgesprek zou plaatsvinden is vertrokken in verband met het slechte weer.

2.7 Het hiervoor weergegeven relaas van eiseres, dat zij in grote lijnen ook in bezwaar naar voren heeft gebracht, is van de zijde van verweerder niet bestreden en komt de rechtbank aannemelijk voor. In verband met het stormachtige weer (zware windstoten) op 3 januari 2012 heeft het KNMI code oranje afgegeven. De rechtbank is van oordeel dat indien sprake is van dergelijk slecht weer verweerder rekening dient te houden met de mogelijkheid dat een cursist vanwege de weersomstandigheden iets later arriveert dan het tijdstip waarop hij blijkens de uitnodiging voor het houden van het voor-gesprek aanwezig moet zijn op de op de oproep aangegeven locatie. Daarbij is van belang dat het in gevallen als de onderhavige per definitie om cursisten gaat die niet met de auto kunnen komen en veelal afhankelijk zijn van het openbaar vervoer. Het is een feit van algemene bekendheid dat het openbaar vervoer hinder ondervindt van extreme weersomstandigheden. Ter zitting is verder gebleken dat verweerder ook als er geen sprake is van extreme weersomstandigheden enige coulance in acht neemt indien een cursist zich iets later meldt dan het in de oproep vermelde tijdstip. De rechtbank heeft van de gemachtigde van verweerder begrepen dat indien een cursist zich 5 tot 10 minuten later meldt dan had gemoeten daarin geen aanleiding wordt gevonden om de cursist naar huis te sturen. Een begrijpelijke handelwijze nu het doel van de EMA immers niet is cursisten te leren op tijd te komen maar hen bewust te maken van de risico’s van alcoholgebruik in het verkeer en te voorkomen dat zij in de toekomst onder invloed van alcohol aan het verkeer deelnemen.

2.8 Onder deze specifieke omstandigheden is de rechtbank van oordeel dat -nu eiseres op 3 januari 2012 10 tot 12 minuten over twaalven aanwezig was op de locatie waar het voorgesprek zou plaatsvinden- er geen sprake is van een situatie waarbij zij niet op de vastgestelde tijd en plaats waar zij de opgelegde EMA dient te ondergaan, aanwezig was. Gelet hierop komt de rechtbank niet meer toe aan bespreking van de vraag of er sprake was van een geldige reden van verhindering.

2.9 Het beroep zal gegrond worden verklaard. Het besluit van 14 mei 2012 zal worden vernietigd vanwege strijd met artikel 132, tweede lid, van het Reglement rijbewijzen. Voorts zal de rechtbank het primaire besluit van 11 januari 2012 herroepen nu uit dit besluit -ten onrechte- voortvloeit dat eiseres nogmaals de aan de EMA verbonden kosten moet voldoen. De rechtbank zal op grond van artikel 8:72, vierde lid aanhef en onder c, van de Algemene wet bestuursrecht zelf in de zaak voorzien door verweerder te gelasten alsnog binnen vier weken na verzending van deze uitspraak tijd en plaats vast te stellen waarop eiseres de EMA dient te ondergaan. Daarbij geldt dat eiseres de daaraan verbonden kosten reeds heeft betaald.”

5.1 Vooropgesteld wordt dat verweerder gelet op artikel 132, tweede lid, van de WVW 1994, indien de betrokkene geen medewerking heeft verleend aan de EMA, is gehouden om onverwijld over te gaan tot ongeldigverklaring van het rijbewijs van de houder.

5.2 Niet weersproken is dat verzoeker verweerders administratie op 5 december 2008 om 11.20 uur heeft gebeld met de mededeling dat hij vast zat in het verkeer bij Zoetermeer en dat hij waarschijnlijk niet op tijd aanwezig kon zijn voor het voorgesprek. Evenmin is weersproken dat verzoeker is toegelaten bij de personeelsingang van het cursusgebouw en dat verzoeker vervolgens in het personeelsgedeelte van het cursusgebouw vast is komen te zitten. Niet gebleken is dat verweerder deugdelijk onderzoek heeft verricht naar de betreffende omstandigheden. Dit had in bezwaar kunnen gebeuren. Het valt daarbij niet uit te sluiten dat verweerder bij nader onderzoek nog gegevens naar voren had kunnen brengen over hoe het volgens hem is verlopen. Het bestreden besluit van 23 maart 2009 is derhalve niet met de daartoe vereiste zorgvuldigheid voorbereid. In het licht van het voorgaande is geen sprake van een kennelijk ongegrond bezwaar. Verweerder heeft ten onrechte afgezien van het horen in bezwaar en daarmee de hoorplicht geschonden.

Dit zagen we onder meer in een uitspraak van de rechtbank Den Haag, 17 september 2009, ECLI:NL:RBSGR:2009:BJ9005.

Casus

Bij brief van 22 april 2009 heeft het CBR eiser bevestigd dat de kosten voor de LEMA zijn ontvangen, dat hij mee moet werken aan de LEMA en dat, indien geen medewerking wordt verleend, het rijbewijs ongeldig wordt verklaard.

Bij brief van 20 mei 2009 heeft het CBR eiser opgeroepen voor de LEMA-cursusdagen op 18 juni 2009 vanaf 13.00 uur en 25 juni 2009 vanaf 13.00 uur.

Bij ongedateerd negatief afloopbericht heeft de cursusleider het CBR medegedeeld dat eiser niet heeft voldaan aan de voorwaarden zoals gesteld voor deelname aan de LEMA-cursus. Eiser kwam 30 minuten te laat. Hij vertelde dat hij in de file was beland en dat hij naar het CBR Rijswijk heeft gebeld, aldus de cursusleider.

Bij e-mailbericht van 21 juni 2009 heeft eiser het CBR medegedeeld dat hij op de cursus van 18 juni 2009 was, maar door de file 20 minuten te laat is gekomen.

Bij het primaire besluit van 24 juni 2009 heeft het CBR besloten dat de reden van verhindering niet als geldige reden worden aangemerkt, dat eiser niet de vereiste medewerking aan de LEMA heeft verleend en dat het rijbewijs van eiser ongeldig wordt verklaard met ingang van de zevende dag na die van de dagtekening van dit besluit. Daarbij is toegelicht dat het alsnog meewerken aan de LEMA de snelste manier is om in het bezit van een nieuw rijbewijs te komen. Nadat de LEMA met succes is afgerond, kan eiser een Eigen verklaring kopen.

Bij brief van 2 juli 2009 heeft eiser bezwaar gemaakt tegen het besluit van 24 juni 2009. Hij heeft daarbij medegedeeld dat hij aanwezig was, maar de zaal niet meer mocht betreden omdat hij te laat was. De reden hiervan is dat hij onderweg in de file was beland.

Bij besluit van 15 juli 2009 heeft het CBR het bezwaar van eiser kennelijk ongegrond verklaard. De file is een omstandigheid die door eiser had moeten worden ingecalculeerd en vormt derhalve geen reden om dertig minuten te laat op de cursus te verschijnen. Gelet op het dwingendrechtelijk karakter van artikel 132, tweede lid, van de WVW 1994, kan met het belang van eiser bij zijn rijbewijs geen rekening worden gehouden, aldus het CBR.

Uitspraak

De rechtbank overwoog als volgt:

“Niet in geschil is dat eiser te laat was en derhalve geen toegang meer kreeg tot de LEMA-cursus. De omstandigheid dat eiser in een file terechtkwam heeft verweerster terecht niet als een geldige reden van verhindering aangemerkt. Hierbij dient gewicht te worden toegekend aan de omstandigheid dat eiser uitdrukkelijk is gewezen op de consequenties van te laat komen. Bij aangetekende brief van 20 mei 2009, waarbij eiser is opgeroepen voor de LEMA, is hem nadrukkelijk medegedeeld dat zijn rijbewijs ongeldig wordt verklaard indien hij de regels, waaronder het op tijd verschijnen, niet naleeft. In dit verband verwijst de voorzieningenrechter naar de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van 29 juli 2009, nr. 200900433/1, LJN: BJ4049.”

• U betaalt (niet op tijd) de kosten voor de opgelegde maatregel
• U komt niet op tijd voor de cursus
• U doet niet goed mee aan de cursus

Bezwaarschrift

Soms is het echter niet terecht dat het CBR uw rijbewijs ongeldig verklaard. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer het CBR ten onrechte een voorstel voor een betalingsregeling afwijst, of wanneer u wel netjes hebt meegewerkt tijdens de cursus. In die gevallen kan het zinvol zijn om een bezwaarschrift in te dienen tegen de ongeldigverklaring van het rijbewijs.

Maximaal 3 jaar

Wanneer u geen bezwaarschrift indient, en niet opnieuw een EMA, EMG of LEMA aanvaagt, dan zal uw rijbewijs ongeldig blijven voor ten hoogste 3 jaren. Dit volgt uit artikel 97 Reglement rijbewijzen:

“In afwijking van het eerste lid wordt ten behoeve van degene wiens rijbewijs op grond van artikel 132, tweede lid, van de wet ongeldig is verklaard wegens het niet-verlenen van de vereiste medewerking aan de hem opgelegde verplichting zich te onderwerpen aan een educatieve maatregel ter bevordering van de geschiktheid, gedurende een periode van ten hoogste drie jaren na de ongeldigverklaring van het rijbewijs geen verklaring van geschiktheid in het rijbewijzenregister geregistreerd zo lang hij niet alsnog aan die verplichting heeft voldaan.”

In die zaak betoogde de betrokkene dat het enkel niet voldoen aan de betalingsregeling die hij met het CBR was overeengekomen onvoldoende was om zijn rijbewijs ongeldig te verklaren. Zijn belang bij het behoud ervan is groot, zo gaf hij aan, en hij had de eerste twee termijnen van de betalingsregeling voldaan.

De rechter was echter onverbiddellijk en overwoog dat het CBR ingevolge artikel 132, tweede lid, aanhef en onder c, van de Wvw 1994, gelezen in verbinding met artikelen 24, aanhef en onder a, en 25, eerste lid, aanhef en onder a, van de Regeling 2011, gehouden is het rijbewijs ongeldig te verklaren van diegene die de kosten van het opgelegde onderzoek naar de geschiktheid niet of niet tijdig voldoet. Nu de betrokkene het voor het onderzoek te betalen bedrag niet tijdig heeft voldaan, moest het CBR het rijbewijs ongeldig verklaren, als het heeft gedaan.

Het is dus erg belangrijk dat u altijd stipt op tijd de kosten van de opgelegde maatregel betaalt, en zo nodig een betalingsregeling aanvraagt. Is de betalingsregeling geaccepteerd, dan dient u die stipt na te komen.

In de jurisprudentie komen we vaak voorbeelden tegen waarin het toch mis is gegaan. Zo ook in een uitspraak van de rechtbank Haarlem, van 10 juli 2006, LJN: AY4336. In deze zaak was een vrouw niet verschenen voor het intakegesprek. Zij had later (op advies van het CBR; vast beleid) een brief gestuurd waarin zij de reden van de verhindering meldde. Zij gaf aan dat zij midden in een verhuizing zat en door de drukte de afspraak was vergeten. Het CBR vond dit echter geen geldige reden voor verhindering en de rechter deelde dat oordeel. De rechter overwoog als volgt.

“2.14 Artikel 132, tweede lid, Reglement rijbewijzen luidt:
Indien betrokkene niet op de vastgestelde tijd en plaats aanwezig is, worden tijd en plaats waarop betrokkene de hem opgelegde educatieve maatregelen dient te ondergaan, door het CBR opnieuw vastgesteld, tenzij naar het oordeel van het CBR geen sprake is van een geldige reden van verhindering.

2.15 De hiervoor weergegeven van toepassing zijnde regelgeving is dwingend geformuleerd en dient strikt te worden toegepast. Verzoekster is op grond van die regelgeving verplicht mee te werken aan de EMA. Niet in geschil is dat verzoekster op het intakegesprek voor de EMA-cursus niet is verschenen. De conclusie die verweerder hieruit terecht heeft getrokken is dat verzoekster niet de vereiste medewerking heeft verleend.

2.16 Verweerder is ingevolge artikel 132, tweede lid, Reglement rijbewijzen bevoegd een nieuwe cursusdatum vast te stellen indien hij van oordeel is dat er sprake is van een geldige reden van verhindering. Verweerder heeft zich op het standpunt gesteld dat daarvan in dit geval geen sprake was. Nu verzoekster heeft verklaard dat zij de cursusdag is vergeten, is de voorzieningenrechter met verweerder van oordeel dat geen sprake was van een geldige reden van verhindering. In dit verband is van belang dat verweerder verzoekster herhaaldelijk heeft geïnformeerd omtrent de cursusdata en de mogelijke ongeldigverklaring van het rijbewijs bij gebrek aan medewerking.

2.17 Ter zitting is uitvoerig aan de orde gekomen dat verweerder gebruik maakt van een intern protocol teneinde te beoordelen of er sprake is van een geldige reden van verhindering. Door verweerder is aangegeven dat blijkens dit protocol aan de betrokkene wordt verzocht de reden van verhindering op schrift te zetten en dat in beginsel slechts in een situatie van overmacht wordt uitgegaan van een geldige reden van verhindering.
Door verzoekster is benadrukt dat het juist is dat haar is verzocht een brief te schrijven, maar dat haar telefonisch door een medewerker van verweerder ook is voorgehouden dat zij zich geen zorgen behoefde te maken en dat zij een nieuwe datum zou krijgen voor het intakegesprek. Door verweerder is ter zitting aangevoerd dat deze gang van zaken gezien het protocol zo onwaarschijnlijk is dat daar geen nader onderzoek naar is verricht. In bezwaar zal verweerder dit onderzoek alsnog verrichten, maar verweerder stelt zich in deze procedure op het standpunt dat verzoekster niet is gezegd dat zij een nieuwe datum voor het intakegesprek zou krijgen.

2.18 Niet gesteld is, en gelet op de beschikbare gegevens ook niet aan de orde, dat er sprake is geweest van overmacht. Op verzoekster rust dan ook de bewijslast dat haar desondanks door een daartoe bevoegde functionaris van verweerder de toezegging is gedaan dat er aan het door haar vergeten van de afspraak voor het intakegesprek niet het gevolg zouden worden verbonden, waarvoor zij meerdere keren uitdrukkelijk is gewaarschuwd en dat zij een nieuwe datum voor het intakegesprek zou krijgen. Hierin is verzoekster niet geslaagd.

2.19 Gelet op het bovenstaande heeft verweerder zich, naar het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter, terecht op het standpunt kunnen stellen dat verzoekster niet de vereiste medewerking heeft verleend, terwijl daarvoor geen geldige reden aanwezig is. Hieruit volgt dat, gelet op het imperatieve karakter van artikel 132, tweede lid, WVW 1994, verweerder niet anders heeft kunnen besluiten dan tot ongeldigverklaring van verzoeksters rijbewijs. Daarbij heeft verweerder verder geen ruimte voor een belangenafweging.”

De rechter vond dus dat het rijbewijs van de vrouw terecht ongeldig was verklaard. Het gevolg hiervan is dat de vrouw opnieuw de kosten van de EMA moet betalen, en ook (opnieuw) moet deelnemen aan de cursus. Pas wanneer zij de EMA heeft voltooid, wordt haar rijbewijs weer geldig.

Heeft u wel een geldige reden van verhindering, of wilt u weten welke redenen van verhinderingen geldig zijn, neem dan contact met ons op.

“Niet in geschil is dat [appellant] de kosten voor het onderzoek naar de geschiktheid niet heeft betaald. Gelet op het imperatieve karakter van artikel 132, tweede lid, van de Wvw is het CBR in een dergelijk geval verplicht het rijbewijs ongeldig verklaren en bestaat bij het nemen van dat besluit voor het CBR geen ruimte om de persoonlijke omstandigheden van [appellant], waaronder het gestelde belang dat hij heeft bij het bezit van zijn rijbewijs, te laten meewegen. De rechtbank heeft gelet hierop terecht overwogen dat het CBR geen ruimte heeft voor een belangenafweging” (LJN: BN9540, Raad van State, 6 oktober 2010).

Wanneer u de opgelegde kosten niet direct kunt betalen, dient u binnen drie weken na dagtekening van de beslissing van het CBR om een betalingsregeling te vragen. Het verzoek dat u daartoe indient, dient goed gemotiveerd te zijn. U kunt ervoor kiezen om een verklaring inkomsten en uitgaven te gebruiken, die u hier gratis kunt downloaden. Waar mogelijk kunt u als bijlagen bij die verklaringen enkele bewijsstukken meesturen waaruit genoegzaam uw slechte financiele situatie volgt.

Wanneer door het CBR een educatieve maatregel (LEMA, EMA, EMG) is opgelegd, bent u verplicht deze te volgen, behoudens het geval uiteraard dat u met succes hiertegen een bezwaarschrift hebt ingediend.
Wanneer u niet meewerkt aan de educatieve maatregel, zal het CBR uw rijbewijs ongeldig verklaren. Niet meewerken kan bestaan uit het niet (tijdig) betalen van de aan de educatieve maatregel verbonden kosten, maar ook het niet (op tijd) verschijnen tijdens het eerste intakegesprek of de cursusdagen.

Vergissing

Een vergissing is echter menselijk. Zo kan het voorkomen dat u de cursusdata verkeerd noteert in uw agenda, en daardoor pas op de tweede cursusdag verschijnt. Er is dan sprake van een onopzettelijk verzuim om op de eerste cursusdag aanwezig te zijn.

Wanneer het CBR vervolgens uw rijbewijs toch ongeldig verklaart, kunt u hiertegen een bezwaarschrift indienen en gelijk een voorlopige voorziening aanvragen bij de bestuursrechter. Een vergelijkbare zaak deed zich voor bij de rechtbank ‘s-Hertogenbosch, in een uitspraak d.d. 17 juni 2002, LJN: AE7281

Het ging om een bestuurder aan wie een EMA was opgelegd. Hij had zich bij het overschrijven van de cursusdata van zijn oude agenda naar zijn nieuwe agenda kennelijk vergist en heeft daarbij de eerste cursusdag over het hoofd gezien. Hij kwam pas op de tweede cursusdag. Het CBR besloot om zijn rijbewijs ongeldig te verklaren, maar de rechter bepaalde dat dit een te zware sanctie is. De rechter overwoog als volgt:

“In zijn brief van 4 juni 2002 heeft verweerder zijn standpunt dat een vergissing in de cursusdata geen geldige reden voor verhindering kan vormen, nader gemotiveerd met de opmerking dat de wetenschap van de mogelijke consequenties van het zonder geldige reden niet verschijnen op de EMA en het feit dat het hier om een wettelijke verplichting handelt, voor verzoeker aanleiding hadden moeten vormen tot meer oplettendheid dan nu door hem is betracht.
Naar voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter omschrijft verweerder hiermee het wezen van een vergissing maar heeft verweerder hiermee geen blijk gegeven te hebben bezien of een – op zich verwijtbaar – gedrag onder omstandigheden excuseerbaar kan zijn. De verklaring van verzoeker voor het niet verschijnen op de eerste cursusdag, bezien in het licht van zijn houding en gedrag na het ongeval, verzoekers intentie om de cursus te volgen en het feit dat hij na constatering van zijn verzuim zelf contact heeft opgenomen met verweerder teneinde dit verzuim nog te kunnen herstellen, rechtvaardigen niet zonder meer verweerders oordeel dat van een geldige reden als bedoeld in art. 132, tweede lid, van het Reglement rijbewijzen, in de onderhavige situatie geen sprake is. Uit de voorhanden zijnde gedingstukken blijkt niet dat verweerder zich althans de vraag heeft gesteld of de omstandigheid dat verzoeker op generlei wijze heeft getracht zijn gedrag te verdoezelen of te bagateliseren, een rol zou moeten of kunnen spelen bij de beantwoording van de vraag of de vergissing van verzoeker in dit geval als een geldige reden zou kunnen worden aangemerkt. Dit gebrek in verweerders besluitvorming kan in de bezwaarfase worden hersteld. Naar voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter is in verzoekers geval, mede gelet op zijn houding en gedrag tot dan toe, de inhouding van zijn rijbewijs een te zwaar middel in het licht van verzoekers verzuim. Naar dezerzijds oordeel zijn er dan ook aanknopingspunten aanwijsbaar op grond waarvan het treffen van een voorlopige voorziening als gevraagd aan de orde is.
Verder valt niet in te zien waarom verweerder bij een dergelijke strenge invulling van het begrip geldige reden van verhindering niet eerder tot besluitvorming had kunnen komen. Ook al voorziet artikel 132, tweede lid, van WVW niet in een sanctie als verweerder niet binnen een bepaalde tijdspanne besluit, van verweerder mag worden verwacht met enige voortvarendheid, in elk geval eerder dan de gebruikelijke beslistermijn, genoemd in artikel 4:13 van de Awb, te besluiten in zaken als de onderhavige.
Uit het voorgaande volgt dat er twijfel bestaat omtrent de rechtmatigheid van het in geding zijnde besluit.
De voorzieningenrechter ziet hierin als gezegd voldoende aanleiding tot het treffen van een voorlopige voorziening als na te melden. Hierbij is voorts in aanmerking genomen dat verzoekers belang bij het kunnen beschikken over een rijbewijs thans zwaarder weegt dan verweerders belang bij het onmiddellijk uitvoeren van het bestreden besluit.“

Conclusie

Het kan gebeuren dat u door een vergissing of andere bijzondere omstandigheden niet (op tijd) aanwezig bent op de cursusdag(en). Het CBR zal uw rijbewijs dan ongeldig verklaren, maar daar moet u zich niet bij neerleggen. Tegen deze beslissing kunt u binnen 6 weken een bezwaarschrift indienen, en gelijktijdig kunt u bij wijze van voorlopige voorziening aan de rechter vragen om het rijbewijs weer geldig te laten verklaren.